Bodembiologie | Jurjen Groot

Na mijn eerste blog ontvingen we een aantal mooie tips van lezers over het betrouwbaar en betaalbaar meten van bodembiologie. Daar wil ik er twee van aanstippen: de eerste tip was de Microbiometer, een zelftest uit Amerika om de microben biomassa in de bodem te meten en de ratio tussen schimmels en bacteriën. We gaan onze boeren hierop wijzen!

Een ander lezer wees ons op de eDNA methode, een manier om biodiversiteit te meten. Met eDNA kan worden vastgesteld welke soorten er ooit in een stuk grond hebben geleefd. Wetenschappelijk erg interessant, maar dit is wat minder geschikt voor de boerenpraktijk. De eDNA analyse is relatief duur en kan lastig onderscheiden of alle soorten er nu nog leven en of er veel of weinig van zijn. 

Dank voor jullie tips, die wij zeer waarderen en graag blijven ontvangen! 

Hoe gaan we nou vaststellen of de bodembiologie vooruit gaat bij onze boeren?

Zoals ik in de vorige blog beschreef, is het goed en betrouwbaar meten van ontwikkelingen in de bodembiologie complex en duur. En daarnaast niet makkelijk te koppelen aan acties van de boer doordat er veel externe invloeden zijn waar de boer geen invloed op heeft. 

Gezien de enorme complexiteit van bodemecosystemen kan je ook de fundamentele vraag stellen: kunnen we bodembiologie eigenlijk wel goed “vangen” en duiden met metingen? Weten we niet veel te weinig over wat er zich onder onze voeten afspeelt? Houden we onszelf dan niet voor de gek als we denken die enorme complexiteit in een paar data te kunnen vangen en daarop dan te gaan sturen? Geven we dan wel de werkelijkheid weer? En belangrijker nog, breng je door te sturen op versimpelde variabelen juist niet het complexe ecosysteem uit balans i.p.v. deze te verbeteren?

In de economie wordt veel gewerkt met modellen. Die modellen gebruiken altijd aannames over variabelen, die in de werkelijkheid per definitie anders zijn: om het verloop van 3 variabelen te voorspellen, moeten er aannames gemaakt worden over 5 of misschien wel 10 andere variabelen. Spiegelen die modellen ons dan wel de werkelijkheid voor?

In de economie zijn de variabelen nog te tellen. Het bodemleven, dat gedurende honderden miljoenen jaren is gevormd en geëvolueerd, is nog vele malen complexer.

Kunnen we niet beter op een heel andere manier kijken, meer holistisch met gezond verstand: wat zie je gebeuren wat alleen kan als de bodembiologie goed is? Handelingen bevorderen waarvan zeker is dat ze goed zijn voor de bodembiologie.

Een flinke hoeveelheid organische stof in de bodem is een belangrijke aanwijzing voor een goed bodemleven. Je kan geen organische stof opbouwen als je bodembiologie niet goed is. De hoeveelheid organische stof is goed en betaalbaar vast te stellen.

Alles bij elkaar genomen kiezen we de volgende aanpak om verbetering van de bodembiologie in beeld te brengen en te bevorderen: inzicht, plan met gerichte maatregelen en eigen waarneming.

Inzicht

We gaan onze boeren helpen om met een gespecialiseerd onderzoeksbedrijf in de bodem te kijken en een beeld te krijgen van wat er nu onder het maaiveld gebeurt. Daarnaast door het gehalte organische stof te meten.

Dit inzicht vormt het vertrekpunt voor een gericht plan met te nemen maatregelen. 

Plan met gerichte maatregelen

We weten dat bepaalde maatregelen die de boer actief kan nemen een gunstig effect hebben op het bodemleven. Zo heeft het achterwege laten van diepe kerende grondbewerking een positief effect op schimmelnetwerken in de bodem. En hebben compost, vaste koeienmest of sommige gewasresten een positief effect op het bodemleven. Zo zijn er talrijke maatregelen met bewezen effect. We kunnen hierbij gebruikmaken van de uitgebreide kennis hierover van onze initiatiefnemers Wij.land en Herenboeren.

Met de inzichten uit het bodemonderzoek en de kennis over effectieve maatregelen vragen we onze boeren om een plan te maken met maatregelen die ze willen nemen. Vervolgens bekijken we periodiek met elkaar of de maatregelen zijn getroffen, wat daarbij opviel en welke nieuwe maatregelen goed zijn om in te zetten.

Eigen waarneming

Daarnaast vragen we onze boeren om zelf regelmatig eigen waarnemingen van de bodem te doen en deze met ons te delen. Een mooi instrument daarvoor is de Soil Mentor app, een app die boeren coacht hoe ze verschillende bodemeigenschappen in kaart kunnen brengen en daar verder over te leren. Bijvoorbeeld welke wormen en insecten voorkomen, de door wortelingsdiepte en bodemstructuur.

Met bovenstaande aanpak om de bodembiologie in beeld te brengen en te bevorderen denken we een goede balans te hebben gevonden om dit toch wel complexe beest bij de horens te vatten. Een aanpak die realistisch, pragmatisch en betaalbaar is. Die de boer helpt om meer inzicht en kennis te vergaren en daarmee (zelf) effectieve maatregelen te kiezen waar hij of zij in gelooft. Wij horen natuurlijk graag of jullie uit onze community daar ook zo over denken en zijn altijd geïnteresseerd in aanvullende of afwijkende gedachten.

In de volgende blog neem ik jullie graag mee in hoe we ontwikkeling van bovengrondse biodiversiteit willen vaststellen en laten zien.

En belofte maakt schuld

In de vorige blog beloofde ik om een wormentelling in de praktijk te laten zien. Frederik Hengeveld van Wij.land heeft ons geholpen om op de juiste manier een wormentelling te doen. We deden dat op landgoed Kraaybekerhof, onze thuisbasis. Een leuke manier om zelf het leven in de bodem te ontdekken. Door met eigen handen de aarde zorgvuldig te ontleden en de wormen 1 voor 1 uit de aarde te plukken en te bekijken, merkte ik zelf dat ik er echt bij stil ging staan wat deze wormen de hele dag in en voor de bodem doen. Dat heeft ook mijn nieuwsgierigheid naar al het andere leven in de bodem verder aangewakkerd.

Tenslotte: in de vorige blog schreef ik dat we een rondgang maken langs onze boeren om ze te vragen naar hun drijfveren en stip op de horizon en om ons mee te nemen in hun plannen op het gebied van bodem, biodiversiteit en op sociaal vlak. Zo gingen we langs bij Aardpeer boeren Fruitweelde en Herenboeren Aan den Drecht. De komende tijd zullen meer verhalen van andere Aardpeer boeren volgen!